INDS 387: ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦੀ ਲਹਿਰ: ਇਤਿਹਾਸ, ਰਾਜਨੀਤੀ, ਸਭਿਆਚਾਰ (੧੯੮੪-੯੫)

ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦੀ ਲਹਿਰ ਵੀਹਵੀਂ ਸਦੀ ਦੌਰਾਨ ਸਿੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਉਭਾਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਹ ਜਮਹੂਰੀ ਮੋਰਚੇ ਵਜੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਕੇ ਛੇਤੀ ਹੀ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਬਗ਼ਾਵਤ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਗਈ। ਇਹ ਲਹਿਰ ਦਾ ਬਹੁਤ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ਼ ਬਹੁਤ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ ’ਤੇ ਫ਼ੈਲਾਅ ਹੋਇਆ। ਇਸ ਲਹਿਰ ਦੌਰਾਨ ਸਿੱਖਾਂ ਉੱਤੇ ਅੰਨ੍ਹੀ ਹਿੰਸਾ ਹੋਈ ਜਿਸ ਦੇ ਜੁਆਬ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਾਂ ਵੱਲੋਂ ਮੋੜਵੀਂ ਹਿੰਸਾ ਵੀ ਸਾਹਮਣੇ ਆਈ। ਇਸ ਨੇ ਸਿੱਖ ਨੌਜੁਆਨਾਂ ਦੇ ਵਡੇਰੇ ਹਿੱਸਿਆਂ ਨੂੰ ਤੁਰੰਤ ਹੀ ਆਪਣੇ ਵੱਲ ਖਿੱਚ ਲਿਆ। ਇਸ ਖਿੱਚ ਦਾ ਅਰਥ ਸੀ ਕਿ ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਧਰਤੀ ‘ਤੇ ਸਥਾਪਿਤ ਹੋਏ ਆਧੁਨਿਕਵਾਦੀ, ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ, ਅਤੇ ਸੈਕੂਲਰ-ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦੀ ਬਿਰਤਾਂਤ ਆਪਣਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਗੁਆ ਚੁੱਕੇ ਸਨ। ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਧਰਤੀ ‘ਤੇ ਸਿੱਖੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਧਰਮ ਦੀ ਵਾਪਸੀ ਹੋਈ। ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦੀ ਲਹਿਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਵਾਲ਼ੇ ਸਿੱਖ ਨੌਜੁਆਨ ਇਸ ਰਾਹੀਂ ਆਪਣੀ ਸਿੱਖੀ ਨਾਲ਼ ਪ੍ਰਤੀਬੱਧਤਾ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ। ਲਹਿਰ ਨਾਲ਼ ਸਬੰਧਿਤ ਨੌਜੁਆਨਾਂ ਦੇ ਆਪਣੀ ਹੋਂਦ, ਰਾਜਨੀਤੀ, ਅਤੇ ਸਭਿਆਚਾਰ ਬਾਰੇ ਸਰੋਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਇਸ ਲਹਿਰ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ ਗਹੁ ਨਾਲ਼ ਵਾਚਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਇਹ ਸਮਝਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਇਤਿਹਾਸ ਰਾਹੀਂ ਕੀ ਕੁਝ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਇਆ। ਇਹ ੧੩ ਹਫ਼ਤਿਆਂ ਦਾ ਕੋਰਸ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਹਰ ਬੈਠਕ ੩ ਘੰਟੇ ਦੀ ਹੋਵੇਗੀ। ਇਸ ਕੋਰਸ ਰਾਹੀਂ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦੀ ਲਹਿਰ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀ ਵਿਸਥਾਰਿਤ ਜਾਣਕਾਰੀ ਸਾਂਝੀ ਕਰਾਂਗੇ ਅਤੇ ਲਹਿਰ ਨਾਲ਼ ਜੁੜੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਸੁਆਲਾਂ ਨੂੰ ਮੁਖ਼ਾਤਿਬ ਹੋਵਾਂਗੇ। ਕੋਰਸ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਾਇਆ ਜਾਵੇਗਾ। ਪੜ੍ਹਨ ਵਾਲ਼ੀ ਸਮੱਗਰੀ ਪੰਜਾਬੀ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਦੋਹਾਂ ਬੋਲੀਆਂ ਵਿੱਚ ਹੋਵੇਗੀ।